Dünyanın en büyük ve en tanınmış Linux sertifikası LPIC-1 101 çok seviyeli Linux profesyonel sertifika programındaki ilk sertifikadır. LPIC-1, adayların komut satırında bakım görevleri gerçekleştirme, Linux çalıştıran bir bilgisayar kurma, yapılandırma ve temel ağ yapılandırmasını gerçekleştirme yeteneklerini doğrular.
Ahmet Çügen LPIC-1 101 sertifikası hakkında deneyimlerini okurlarla paylaşıyor. Bu içerikte donanım tanıma ve yapılandırmadan dosya sistemlerine kadar pek çok konu hakkında bilgi sahibi olacaksınız.
Giriş
LPIC-1, Linux Professional Institute’un (LPI) çok seviyeli Linux profesyonel sertifika programındaki ilk sertifikadır. LPIC-1, adayların komut satırında bakım görevleri gerçekleştirme, Linux çalıştıran bir bilgisayar kurma ve yapılandırma ve temel ağ yapılandırmasını yapma yeteneğini doğrulayacaktır.
LPIC-1, mevcut araştırmaları yansıtmak ve bir adayın gerçek dünya sistem yönetimindeki yeterliliğini doğrulamak için oluşturulmuş bir sertifikadır. Hedefler, sınav geliştirme sırasında iş görevi analizi anketi yoluyla belirlediğimiz gerçek dünyadaki iş becerilerine bağlıdır.
Çeşitli sürümleri olmakla birlikte piyasaya sürülen son sürümü 5.0’dır.
101.1 Donanım Tanıma ve Yapılandırma
Konu
Bilgisayar donanımını tanıma, tanıtma ve yapılandırma
Hedefler:
- PCI veri yoluna takılı donanımları bulmak
- USB aygıtlar hakkında bilgi almak
- Sabit disklerin isimlendirilmesini öğrenmek
- Çekirdek modüllerini yüklemek, kaldırmak
- Donanımla ilgili soyut çekirdek arayüzleri
Donanım
lspci komutu, PCI veri yoluna bağlı aygıtların listesini almak için kullanılır. Dağıtımların kurulum programları bu verileri kullanarak doğru aygıt sürücülerini yükleyebilmektedir.
USB cihaz sisteme bağlandığında 1-127 arasında bir numara atanır. Bağlı USB cihazların listesini almak ve Sistemde ne kadar USB aygıt tanımlı olduğunu görmek için:
Belirli bir aygıt için detaylı bilgi almak için:
Daha fazla detay için –v seçeneği kullanılabilir.
Linux için önemli donanım bileşenlerinden biri de disklerdir. IDE (P-ATA), SATA ve SCSI olarak değişik bağlantı arayüzleri geliştirilmiştir.
SCSI diskler /dev altında sda, sdb, sdX şeklinde isimlendirilirken CD-ROM sürücü /dev/st0, teyp sürücü /dev/sg0 şeklinde isimlendirilir.
- LPIC-1 101 öğretici malzemeleri keşfedin.
Çekirdek Modülleri
Linux işletim sistemi çok geniş çevre cihazı desteği sunmaktadır. Çevre cihazları, bilgisayarları tamamlayan işlemci ve bellek gibi ana donanımların dışında kalan pek çok donanımı ifade etmek için kullanılır.
Çevre değişkenlerini kullanabilmek için sürücülerinin yüklenmesi gerekmektedir. Linux, yüklenebilir çekirdek modüllerine sahiptir.
Yüklenebilir çekirdek modülleri /lib/modules yer alır gerektiğinde aşağıdaki komut ile yüklenir
Modprobe –h ile kullanım kılavuzundan yararlanılır ve Lsmod komutu ile modüller listelenir.
sysfs Dosya Sistemi
sysfs dosya sistemi, sisteme bağlı cihaz ve veri yollarını kullanıcı ortamında erişilebilir bir dosya sistemi olarak sunar.
ls -l /sys/devices/ komutunu çalıştıralım ve içerde ne olduğunu görelim:
Proc nedir?
Linux sistemlerde sistemin durumunu inceleme, kayıtlarını izleme, sistem hakkında bilgiler edinebilme ve çalışan programların bilgilerini öğrenebilmemiz için özel dosyalar barındıran sistem klasörünün adı /proc’dur.
Sanal dosya sistemidir. Disk üzerinde yer kaplamaz. Çekirdek /proc dizinini bellekte yaratır. Sistem hakkında bilgiler burada saklanır (süreçler ve isimleri ,vb..). /proc dosya sistemi ayrıntılı olarak kılavuz sayfasında açıklanmıştır.
Bazı çok önemli dosya ve dizinler:
- /proc/1 : 1 numaralı süreç hakkında bilgi içerir. Her sürecin kendi numarası ile anılan bir dizini vardır.
- /proc/cpuinfo : İşlemci hakkında türü, üreticisi, modeli gibi bilgileri içerir.
- /proc/devices: Çekirdekte o an için çalışan aygıt sürücülerinin listesini verir.
- /proc/dma : O anda kullanılan DMA kanallarını gösterir.
- /proc/filesystems : Çekirdekte tanımlanmış olan dosya sistemlerini gösterir.
- /proc/interrupts : Hangi kesmelerin kullanıldığını ve hangilerinin halihazırda beklediğini gösterir.
- /proc/ioports:Hangi giriş/çıkış portlarının kullanıldığını gösterir.
- /proc/kcore:Sistemdeki fiziksel belleğin bir görüntüsü. Fiziksel bellek ile aynı boyuttadır. Çalışan programlar için yaratılmıştır ama gerçek bir bellek değildir. Siz herhangi bir yere kopyalamadığı sürece /proc altındaki bilgiler diske yazılmaz.
- /proc/kmsg : Çekirdek mesajları. Ayrıca syslog’a yollanır.
- /proc/ksyms : Çekirdek sembol tablosu.
- /proc/loadavg : Sistemin ortalama yükü. Üç adet anlamsız gösterge sistemin o an ne kadar çalıştığını gösterir.
- /proc/meminfo : Hem fiziksel bellek hem de takas hakkında bilgi verir.
- /proc/modules :O an yüklü çekirdek modüllerini gösterir.
- /proc/net : Ağ protokolleri hakkında durum bilgisi verir.
- /proc/self O an /proc’a göz atan programın süreç dizinine sembolik bağ. Eğer iki süreç söz konusu ise ikisi de ayrı bağ alır. Böylece programların süreç dizinlerine ulaşmaları daha uygun hale getirilmiş olur.
- /proc/stat : Sistem hakkında çeşitli istatistikler bulunur. Örneğin sistem açılışından beri meydana gelen hataların sayfa sayısı gibi.
- /proc/uptime : Sistemin açık kaldığı süreyi verir.
- /proc/version : Çekirdek sürüm bilgilerini içerir.
Udev Dosya Sistemi
Linux’un eski sürümlerinde olası tüm aygıtları /dev klasörü altında statik olarak oluşturmakta idi. Ancak modüler yapının gelmesi ile birlikte bu yaklaşım da değiştirilmiştir. Bir aygıt yalnızca yüklendiğinde ona ait kullanıcı ortamında bir dosya oluşturulmalıdır. Udev (userpace dev) bu amaçla geliştirilmiş dosya sistemidir. Beraberinde namedev isimli aygıtları adlandırmak için kullanılan kütüphane ve çekirdekte olan aygıt hareketlerini dinleyerek gerekli eylemi gerçekleştiren udevd isimli servis de gelmektedir.
Udev, Linux çekirdeğinin aygıt yöneticisidir. Udev, tüm aygıt türleri için /dev dizininde önyükleme sırasında aygıt düğüm dosyalarını dinamik olarak oluşturur veya kaldırır. Udev, aşağıdakileri görüntüleyerek görebileceğiniz gibi, artık systemd’nin bir parçasıdır. udevsystemd RPM paketine dahildir.
Udevd servisi, hotplug olayların sıraya sokulmasını da sağlar. Udevd servisi başlamadan önce olan olaylara ait mesajlar, udevd başladıktan sonra çekirdek tarafından gönderilir. Sistem başlamadan takılan cihazlar coldplug, sistem çalışırken takılan cihazlar hotplug olarak adlandırılır.
HAL ve D-BusHAL
(Hardware Abstraction Layer), çekirdekte aygıtlarla ilgili olan bir olayın kullanıcı ortamındaki bir yazılımla ilişkilendirilebilmesi için geliştirilmiştir. Örneğin bir dijital kamera takıldığında yeni fotoğrafların otomatik indirilmesi gibi . Programları bilgilendirmek için HAL, süreçler arası haberleşme (IPC) tekniği ile oluşturulan D-Bus’ı kullanır. Programlar D-Bus üzerinden donanım olaylarını dinler ve bilgi alırlar. Aynı olay için birden fazla programa bilgi verilebilir.
